Đề bài : Số phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến qua nhân vật Thúy Kiều
Cuộc đời và số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến lạc hậu, bất nhân có lẽ là nguồn đề tài chính trong sáng tác văn học của các tác giả trung đại thể hiện cảm quan hiện thực và khuynh hướng tư tưởng có màu sắc nhân văn. Bày tỏ niềm cảm thương sâu sắc cho thân phận người phụ nữ qua cuộc đời chìm nổi truân chuyên đầy sóng gió của người thiếu nữ tài sắc đức hạnh Vương Thúy Kiều, đại thi hào Nguyễn Du đã phải thốt lên :
Đau đớn thay phận đàn bà
Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung
Truyện Kiều được coi là tập đại thành của đại thi hào Nguyễn Du và của nền văn học thế giới không chỉ bởi những giá trị nghệ thuật đặc sắc mà tác giả đạt được khi chuyển tải từ một thể loại tiểu thuyết sang truyện thơ mà hơn hết đó chính là tư tưởng nhân đạo sâu sắc qua cách khai thác nội dung tác phẩm. Nhà thơ đã xây dựng hình tượng nhân vật Thúy Kiều với đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp nhưng số phận lại bất hạnh để rồi lên án, tố cáo xã hội; ngợi ca tài năng, nhan sắc, phẩm hạnh của người phụ nữ và bộc lộ niềm thương cảm sâu sắc cho số phận của họ. Qua nhân vật Thúy Kiều và cuộc đời chìm nổi của nàng, người đọc thấy hiện lên cả một xã hội phong kiến thối nát với những ung nhọt và nỗi đau thương, bất hạnh của con người chủ yếu là người phụ nữ.
Mở đầu cho Truyện Kiều, Nguyễn Du viết:
“Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng”
Vâng! Truyện Kiều chính là những điều đau đớn mà tác giả được thấy, được chứng kiến mà xót xa. Những điều thay đổi chóng mặt như bãi biển hóa nương dâu khiến lòng ta không khỏi ngậm ngùi chua xót. Còn gì đau đớn hơn khi một thiếu nữ tài sắc vẹn toàn, hiếu tình hòa hợp như Thúy Kiều lại phải chịu số phận bi đát với mười lăm năm lưu li oan khổ, nếm đủ mọi cay dắng đoạn trường? Thật bất công thay, trong cái xã hội phong kiến thời kì suy sụp, thối nát ấy, cái đẹp thường đi liền với nỗi bất hạnh và những tai hoạ khôn lường.
Trong những trang thơ đầu tiên giới thiệu về gia cảnh nhà Thuý Kiều, Nguyễn Du đã dành cho nàng kiều những vần thơ hay nhất để giới thiệu vẻ đẹp cũng như tài năng của nàng. Vẻ đẹp của nàng “ sắc sảo mặn mà”, vẻ đẹp ấy khiến “thành nghiêng nước đổ”, nàng giỏi cả cầm, kì, thi, họa, tài năng của nàng có thể coi là đạt đến mức lí tưởng theo quan niệm đạo đức nho gia. Người như nàng xứng đáng được hưởng hạnh phúc. Ấy vậy mà tai họa lại ập đến cuộc đời nàng ngay ở độ tuổi đẹp nhất của cuộc đời – cái tuổi “ cập kê”. Chỉ về mấy lời nói hàm hồ của tên bán tơ, chỉ vì sự mịt mờ của cán cân công lí mà tai bay vạ gió đến với gia đình nàng, làm thay đổi cuộc đời nàng. Một người con hiếu thảo như nàng tất không thể để cha và em bị hành hạ, nàng quyết định bán mình chuộc cha, phải từ bỏ mối tình đầu say đắm với Kim Trọng để giữ tròn đạo hiếu. Bàn tay hắc ám của những kẻ buôn thịt bán người vô nhân đạo Mã Giam Sinh, Tú Bà đã đưa nàng từ một tiểu thư khuê các rơi vào chốn lầu xanh, chịu bao nỗi ê chề bướm lả ong lơi để rồi nàng phải xót xa than cho thân phận mình:
Khi tỉnh mộng, lúc tàn canh
Giật mình, mình lại thương mình xót xa
Xưa sao phong gấm rủ là
Giờ sao tan tác như hoa giữa đường
Mặt sao dày gió, dạn sương
Thân sao bướm chán, ong chường bấy thân.
Quá khứ và hiện tại sao khác vời, quá khứ ấm êm mà sao hiện tại nghiệt ngã? Ai sẽ giúp nàng trả lời câu hỏi này đây!
Ngỡ tưởng kiếp phong trần sẽ chấm dứt khi nàng được Thúc Sinh cứu giúp khỏi chốn lầu xanh. Nhưng bất hạnh thay, hai tiếng bạc mệnh đã đi theo nàng khó bề dứt bỏ. Nàng bị Hoạn Thư – vợ của Thúc Sinh chà đạp cả thể xá lẫn tinh thần, nàng bỏ chốn khỏi nhà họ Hoạn những mong thoát khỏi kiếp tai ương vậy mà cái số “ hoa đào” lại một lần nữa chói buộc lấy đời nàng. Nàng rơi vào tay Bạc Bà cũng là “phường buôn thịt bán người” như Tú Bà, lần thứ hai nàng rơi vào lầu xanh. Oán hận, uất ức, Nguyễn Du đã phải căm phẫn mà thốt lên:
“ Chém cha cái kiếp hoa đào
Gỡ ra rồi lại buộc vào như chơi ”
Những ngày tháng ở tại lầu xanh của Bạc Bà, chịu bao nỗi ê chề, cay đắng, may mắn đến khi nàng gặp được Từ Hải – một người anh hùng đầu đội trời, chân đạp đất “ Gươm đàn nửa gánh, non sông một chèo”. Cảm phục tấm lòng son sắt và phẩm chất đức hạnh của nàng Kiều, Từ Hải đã cứu nàng thoát khỏi kiếp lầu xanh nhơ nhuốc và lấy nàng làm vợ, giúp nàng được đền ân báo oán. Khoảng thời gian sống bên Từ Hải là khoảng thời gian hạnh phúc nhất, bình yên nhất đối với nàng kể từ khi gia đình li tán. Từ Hải đối với nàng không chỉ là tri âm tri kỉ mà còn là ân nhân. Nhưng phúc đoản, hạn trường, đau đớn biết bao nhiêu khi chính nàng lại là kẻ tiếp tay giết chếtTừ Hải. Vì mắc mưu quan tổng đốc trọn thần Hồ Tôn Hiến, nàng đã khuyên Từ Hải ra hàng, để rồi khát vọng hạnh phúc chưa thấy đâu nàng đã phải gục ngã dưới cái chết đứng “ Trơ như đá, vững như đồng” của người anh hùng Từ Hải. Nỗi đau đớn chưa kịp nguôi ngoai, nàng lại bị Hồ Tôn Hiến ép gả cho một viên thổ quan khi mà nấm mồ Từ Hải chưa kịp xanh ngọn cỏ. Tuyệt vọng đến cùng đường, nàng tìm đến sông Tiền Đường tự vẫn:
Một mình cay đắng trăm đường
Thôi thì nát ngọc tan vàng thì thôi.
Chẳng còn luyến lưu gì nữa, nàng lao mình xuống con sông có thủy triều dữ dội kinh hoàng nhất như muốn tan đi trong con sóng dữ một kiếp giai nhân oan trái đoạn trường.
Sóng Tiền Đường không nỡ tước đi cuộc sống của nàng, có phải cho nàng được sống những mong được đáp đền hạnh phúc về sau? Nàng không chết, nàng gặp được sư bà Giác Duyên và lần thứ hai nàng nương nhờ cửa phật. Nàng đã gặp lại Kim Trọng- người mà trong suốt mười lăm năm lưu lạc nàng không bao giờ quên- hình bóng của mối tình đầu thắm thiết. Tuy nhiên đó vẫn chưa phải là cái kết cho bi kịch của Thuý Kiều, bởi vì tấm thân nàng đã không còn trong trắng, cuộc đời “thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần” không cho phép nàng mặn mà với Kim Trọng như xưa. Tuy sum họp nhưng mối tình đầu trong sáng, đắm say của “ Người quốc sắc, kẻ thiên tài” mãi mãi không còn nữa. Kim – Kiều đoàn tụ nhưng giữa họ giờ đây“ Duyên đôi lứa cũng là duyên bạn bầy”.
Cuộc đời lưu li oan khổ của Kiều chấm dứt sau mười lăm năm đoạn trường cay đắng. Người đọc xót thương cho số phận nàng Kiều, căm giận chế độ phong kiến bất nhân dung túng cho những thế lực hắc ám chà đạp cuộc đời nàng. Thế lực hắc ám ấy là ai? Đó là bọn quan lại sai nha bỉ ổi, dâm ô, tráo trở, một bên là những kẻ đã vì ăn hối lộ của thằng bán tơ mà vu oan cho Vương Ông, một bên là Hồ Tôn Hiến nổi tài lật lọng. Đó chính là bọn buôn người Tú Bà, Mã Giám Sinh, Sở Khanh Bạc Bà, chuyên nghề kiếm ăn ở miền nguyệt hoa, đã hai lần đưa Kiều vào lầu xanh- chốn bụi trần đầy rẫy nỗi ê chề nhục nhã, “ong qua bướm lại” xấu xa, coi nàng như một món đồ quý hái ra tiền. Đó chính là Hoạn Thư, Hoạn Bà- hai con người nham hiểm nanh nọc, ỷ thế danh gia, sẵn sàng làm những chuyện vô lương tâm nhất, chôn vùi danh dự Kiều vào tận cùng nỗi đau đớn, ê chề để thoả mãn cơn ghen. Cuộc đời sóng gió, đáng thương của Kiều là xã hội phong kiến thối nát, xã hội ấy đã tước đi của con người quyền sống chính đáng, biến vẻ đẹp thành thứ để mua bán, tài năng bị đem ra để mua vui và hiếu tình bị đem làm vật trao đổi. Số phận long đong, chìm nổi của Kiều đã nói lên tiếng nói khát vọng cho một xã hội bình đẳng, hạnh phúc.
Như vậy, chế độ phong kiến với nhiều tục lệ, quy định cổ hủ, khe khắt đè nặng lên cuộc đời “phận má hồng”. Người phụ nữ dưới chế độ Nam quyền độc đoán ấy phải chịu nhiều thiệt thòi, đau đớn: Người con gái Nam Xương- Vũ Nương ko thể giãi bày nỗi oan khiên nên phải trầm mình, nàng Kiều phải bán mình, phải mười lăm năm đoạn trường lưu lạc. Cho dù cuối cùng, Vũ Nương đã được “sống lại” ở thế giới tâm linh, Kiều đã vui vầy bên Kim Trọng; nhưng Vũ Nương vẫn không thể nào có được hạnh phúc như một phụ nữ bình thường, vui vẻ bên chồng con, và vĩnh viễn Kiều không thể nào tìm lại được tình yêu sôi nổi thiết tha mười lăm năm về trước, vẫn phải chịu tai tiếng ê chề. Như vậy, cả hai tác phẩm Chuyện người con gái Nam Xương và Truyện Kiều đã cho thấy rằng hiện thực tàn nhẫn của xã hội cũ sẽ còn đeo đuổi số phận của con người mãi mai. Hoàn cảnh bi kịch đã chấm dứt nhưng tâm lí bi kịch vẫn tồn tại. Và chỉ qua hai tác phẩm trên, chúng ta có thể nhận thấy rõ xã hội phong kiến tàn ác ra sao, nhẫn tâm thế nào, bằng chứng là cuộc đời long đong của Vũ Nương và Thuý Kiều, và ta càng căm phẫn trước những thế lực phong kiến đen tối, hủ lậu chà đạp lên quyền hưởng hạnh phúc, quyền được sống của con người.
Cuộc đời và số phận của nàng Kiều chính là hiện thân cho những đau khổ, bất hạnh của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Viết Truyện kiều, Nguyễn Du đã cất lên tiếng kêu thương đứt ruột xé lòng về thân phận người phụ nữ. Mỗi chúng ta cần hiểu và trân trọng cuộc sống hiện tại khi mà vị trí và vai trò của người phụ nữ ngày một nâng cao. Ở đâu mà người phụ nữ chưa được thực sự giải phóng và thực sự tôn trọng thì tiếng kêu khẩn thiết hãy bênh vực và bảo vệ phụ nữ vẫn còn tính thời sự nóng hổi của nó, cho dù nó đã được các thi sĩ cất lên đã nhiều thế kỉ.
