I – Mở bài
*Giới thiệu chung
Tác giả:
– Là một nhà thơ cách mạng, sự nghiệp thơ văn của ông gắn với hai cuộc kháng chiến của dân tộc.
– Thanh Hải để lại số lượng tác phẩm không nhiều nhưng vẫn tạo được dấu ấn riêng nhờ vẻ đẹp bình dị, trong sáng, ngôn ngữ thơ giàu nhạc điệu, cảm xúc chân thành, đằm thắm.
Tác phẩm:
– Bài thơ được viết vào tháng 11 năm 1980 – thời điểm Thanh Hải ốm nặng và chỉ mấy tuần lễ sau ông qua đời.
– Được sáng tác trong hoàn cảnh đặc biệt nhưng bao trùm bài thơ lại là tình yêu, là sự gắn bó thiết tha với quê hương, đất nước, là cả một khát vọng sống đẹp của tác giả.
– Mùa xuân đất nước đã khơi dậy trong lòng nhà thơ những khát vọng sống cao quý.
II – Thân bài
*Phân tích
a. Niềm nguyện ước chân thành của tác giả:
– Niềm khát khao dâng hiến cuộc đời được khơi gợi từ những cảm nhận về một mùa xuân mới, mùa xuân của thiên nhiên đất trời, mùa xuân của cuộc sống lao động và chiến đấu của dân tộc.
– Niềm khát khao dâng hiến cuộc đời được thể hiện một cách khiêm nhường nhưng rất đỗi chân thành:
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến
+ Điệp từ “ta làm”, lặp cấu trúc, liệt kê -> giúp tác giả bày tỏ ước nguyện được hiến dâng cuộc đời mình cho quê hương, xứ sở.
+ Các hình ảnh “con chim hót” “một cành hoa” “nốt nhạc trầm”: giản dị, tự nhiên mà đẹp đẽ, thể hiện ước nguyện khiêm nhường mà đáng quý.
+ Có sự ứng đối với các hình ảnh ở đầu bài thơ cho thấy lí tưởng cống hiến cho đời là một lẽ tự nhiên, tất yếu; gợi liên tưởng đến mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng, giữa con người – đất nước.
=> Tấm lòng thiết tha được hòa nhập, được cống hiến cho cuộc đời, cho đất nước.
– Khát vọng sống đẹp được nâng lên thành lí tưởng sống cao cả”:
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mười
Dù là khi tóc bạc.
+ “Mùa xuân nho nhỏ”: ẩn dụ cho những gì đẹp nhất, tinh túy nhất của cuộc đời con người để góp phần làm nên mùa xuân của đất nước. Là cách nói khiêm nhường, giản dị, gợi một tâm hồn đẹp, một lối sống đẹp, một nhân cách đẹp “lặng lẽ dâng cho đời”.
+ Điệp từ “dù là” + hỉnh ảnh tương phản “tuổi hai mươi” – “khi tóc bạc” khẳng định sự tồn tại bền vững của những khát vọng và lí tưởng sống ấy. Cả cuộc đời mình ông vẫn muốn chắt chiu những gì tốt đẹp nhất để hiến dâng cho đời.
=> Khổ thơ là lời tổng kết của nhà thơ về cuộc đời mình. Cho đến tận cuối đời ông vẫn khát khao cống hiến cho đất nước.
=> Tình yêu đất nước, yêu cuộc đời đã giúp tâm hồn Thanh Hải bay lên với những khát vọng sống cao đẹp.
– Liên hệ với các nhà thơ khác: Biết lặng lẽ dâng đời, biết sống vì mọi người cũng là cách sống mà nhà thơ Tố Hữu đã viết:
“Nếu là con chim chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc là phải xanh,
Lẽ nào vay mà không trả
Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình”.
Nguyễn Trãi đã từng tâm niệm:
“Bui một tấc lòng trung lẫn hiếu
Mài chăng khuyết, nhuộm chăng đen”.
b. Đặc sắc nghệ thuật
+ Thể thơ 5 chữ, cách gieo vần liền giữa các khổ thơ tạo sự liền mạch của cảm xúc.
+ Ngôn ngữ, hình ảnh giản dị, trong sáng.
+ Cảm xúc chân thành, tha thiết.
III – Kết bài
*Đánh giá chung:
+ Niềm khát khao dâng hiến cuộc đời được thể hiện một cách khiêm nhường nhưng rất đỗi chân thành, đó là ước nguyện được hòa nhập, được là một con chim hót, một nhành hoa tỏa ngát hương, một nốt trầm xao xuyến, một mùa xuân nho nhỏ… bất chấp thời gian, bất chấp tuổi tác.
+ Niềm khát khao ấy càng có ý nghĩa và xúc động khi là ước nguyện của một người đang nằm trên giường bệnh.
Bài văn mẫu
Thơ là sự rung cảm mãnh liệt của tâm hồn thi sĩ “mở hồn ra đón lấy tất cả những vang động cảu cuộc đời.” (Nam Cao). Thơ là những nốt nhạc ngân lên giai điệu tha thiết của tiếng lòng người vầm bút. Và bài thơ “MXNN” chính là tiếng lòng của nhà thơ Thanh Hải. Đó là những vần thơ hay, bộc lộ thiết tha nội cảm, tình yêu thiên nhiên, đất nước của nhà thơ. Đặc biệt khổ 5 và 6 của bài thơ đã diễn tả thật tinh tế khát vọng sống và lý tưởng của nhà thơ.
Bài thơ ra đời tháng 11/1980-5 năm sau ngày đất nước giành được độc lập, và đây cũng là một hoàn cảnh rất đặc biệt đối với nhà thơ Thanh Hải. Ông đang bị bệnh nặng phải điều trị tại bệnh viện trung ương tp Huế và một tháng sau ông qua đời. Có hiểu cho hoàn cảnh của nhà thơ trên giường bệnh, ta mới thấy hết dược tấm lòng yêu thiên nhiên, cuộc sống của nhà thơ
Nếu ở các khổ thơ trên, tác giả đã cho ta thấy mùa xuân của thiên nhiên và con người thì đến đây tác giả đã bày tỏ khát vọng sống của mình
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến
Đoạn thơ đã sử dụng điệp từ “ta làm” để bày tỏ ước nguyện chân thành của mình. Nhà thơ muốn trở thành một con chim để dâng tiếng hót mua vui cho đời, muốn làm một cành hoa để điểm tô thêm sắc thắm cho bức tranh xuân. NHững hình ảnh trên đều là những hình ảnh đẹp. Ta cũng đã bắt gặp những hình ảnh này ở đầu bài thơ nhưng đến đây tác giả đã sử dụng những hình ảnh đó để bày tỏ thái độ sống của mình. Mong muốn sống có ích được góp phần tinh túy của mình vào mùa xuân của đất nước chính là tâm nguyện của tác giả. Cái tôi trong những phần đầu giờ đây đã chuyển thành cái ta chung. Đây chính là cách nhà thơ khảng định không chỉ riêng mình mà còn rất nhiều người đâng âm thầm làm việc cống hiến sức mình. Với hình ảnh nốt trầm và cách lặp từ một ta có thể thấy ước nguyện của tác giả không cao giọng mà chỉ là một nốt trần để góp vào bản hòa ca chung của toàn dân tộc.
Khổ thơ thứu 5 chính là tâm nguyện của tác giả không kể tuổi tác hay bệnh tật..
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc
“một mùa xuân nho nhỏ” là một ẩn dụ đầy sáng tạo thể hiện khát vọng sống cao đẹp. Mỗi người, mội sự cống hiến đều được ví như là một mùa xuân nhỏ để góp phần vào mùa xuân lớn của đất nước, dân tộc. Đó cũng chính là ước nguyện nhỏ bé của nhà thơ, đó là được làm việc, được hi sinh và cống hiến không kể tuổi tác hay bệnh tật. Hai câu cuối của khổ 5 mang một âm điệu rắn rỏi, cùng điệp từ “dù là” đã góp phần khẳng định sự tự tin trước mọi khó khăn, gian khổ của cuộc đời.
Khổ thơ cuối của bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” đã thể hiện rõ điều này. Qua những vần thơ tha thiết, ngọt ngào, chúng ta có thể thấy được khát vọng chân thành và lí tưởng sống cao đẹp của nhà thơ.
“Mùa xuân ta xin hát
Khúc Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế”
Trong những năm tháng cuối đời đối chọi với bệnh tật, nhà thơ đã cất cao tiếng hát những làn điệu dân ca quen thuộc của quê hương. Khúc nhạc “Nam ai” da diết, buồn thương gợi nhớ về những năm tháng bốn nghìn năm “vất vả và gian lao” quyện hòa cùng giai điệu “Nam bình” dịu ngọt, êm ái gợi cuộc sống ấm no, bình yên hiện tại của đất nước.
Khúc hát ngân vang đã thể hiện tình yêu đối với quê hương, đất nước của nhà thơ. Giai điệu dịu ngọt đó hòa cùng “nhịp phách tiền” tươi vui, giòn giã khép lại bài thơ nhưng vẫn để lại những dư âm về cuộc sống mới và sức sống mới của dân tộc bởi sự kết hợp với điệp khúc: “Nước non ngàn dặm mình – Nước non ngàn dặm tình”.
Lý tưởng cùng khát vọng nhân văn trong tâm hồn thi sĩ đã được thể hiện thành công thông qua thể thơ năm chữ giàu nhạc điệu, cách ngắt nhịp linh hoạt phù hợp với việc thể hiện những mong ước tha thiết. Tác giả còn vận dụng thành công nhiều biện pháp tu từ nghệ thuật như so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ,… kết hợp với ngôn ngữ, hình ảnh thơ giàu sức gợi để thể hiện dòng cảm xúc chân thành và tiếng lòng của nhà thơ đối với thiên nhiên, đất nước.
