I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm (0.5 điểm)
– Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn chuyên về bút kí. Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là ở sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và tính trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với tư duy đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí … Tất cả được thể hiện qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê
đắm và tài hoa.
– Ai đã đặt tên cho dòng sông? là bài bút kí xuất sắc, được viết tại Huế năm 1981, là một trong số những tác phẩm tiêu biểu cho văn phong của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
II. Cảm nhận về vẻ đẹp sông Hương qua đoạn trích (2.0 điểm)
a. Cảm nhận chung về sông Hương trong đoạn trích.
– Nếu cả thiên bút kí kể về toàn bộ hành trình của sông Hương từ đại ngàn về châu thổ rồi xuôi ra biển cả gắn liền với sự thay đổi dòng sông, từ “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại” trở thành “người mẹ phù sa của một vùng văn hoá xứ sở” thì đoạn trích là khúc tình ca mê đắm trên miền tình cổ độ.
– Thủy trình của sông Hương được nhà văn cảm nhận như hành trình
tình yêu của một người con gái đẹp, tình tứ. Và trong đoạn trích này, sông Hương như người thiếu nữ đã gặp được người tình của mình.
b. Những vẻ đẹp của sông Hương qua đoạn trích.
* Khi được gặp Huế
– Tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân vang đã đánh thức dòng chảy, đánh thức người thiếu nữ Hương Giang từ dáng vẻ trầm mặc “như cổ thi”, đột khởi thành niềm vui.
– Ở vùng ngoại ô Kim Long, sông Hương “vui tươi hẳn lên”, như tâm trạng của một người đi xa “tìm đúng đường về”.
– Phía cuối đường, nàng đã nhìn thấy “chiếc cầu trắng in ngần lên nền trời nhỏ nhắn như những vành trăng non”, và chợt nhận ra đó chính là tín hiệu của người tình nhân mong đợi. Vì thế dòng chảy của Hương Giang cũng trở nên “thẳng thực yên tâm” cho lưu tốc nhanh hơn để sớm gặp người tình.
=> Cái dáng điệu chảy “thực yên tâm” kết hợp cùng tâm trạng náo nức vui tươi giữa những biền bãi xanh biếc… Sông Hương như một tình nhân mê đắm, vừa hân hoan rạo rực, vừa có chút bối rối trong phút giây gặp gỡ đầu tiên.
– Nghệ thuật nhân hoá, so sánh kết hợp với miêu tả trong những câu văn của Hoàng Phủ Ngọc Tường làm dòng sông hiện lên thật sống động và gợi cảm biết bao.
* Sông Hương giữa lòng thành phố:
– “Giáp thành phố ở cồn Giã Viên, sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến cồn Hến; đường cong ấy làm dòng sông như mềm hẳn đi như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu”.
+ Cách so sánh lạ, dùng tiếng “vâng” vốn trừu tượng, e ấp, ngập ngừng, ý vị, thiêng liêng trên bờ môi cô gái đang yêu để tả hình dáng mềm mại nơi cánh cung của dòng sông… > cái nhìn tình từ, thống nhất, đem lại cho người đọc những khoái cảm thẩm mĩ độc đáo.
+ Lấy cái hữu hình so sánh với tâm trạng, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã lột tả được cái e thẹn, ngượng ngùng, xấu hổ của người con gái Hương Giang.
=> Sông Hương giống như một cô gái đẹp dịu dàng nghiêng mình chào Huế. Trong niềm vui hân hoan của hội ngộ mà phải đến “hàng thế kỷ qua đi” nàng mới được gặp người mình yêu, nhưng nàng vẫn không đánh mất vẻ dịu dàng, e lệ, tình tứ vốn có của mình.
– Bằng cái nhìn hướng ngoại, Hoàng Phủ Ngọc Tường liên tưởng đến sông Xen của Pari, sông Đa-nuýp của Pu-đa-pét hay dòng sông Nê-va hùng vĩ của nước Nga, kết hợp cùng cái nhìn hướng nội, nhà văn quay về với Sông Hương – dòng sông “nằm ngay giữa lòng thành phố yêu quý của mình” với điệu chảy lặng lờ… và chợt nhận ra nàng Hương đoạn qua thành phố Huế mang vẻ đẹp không chỉ ngoại hình mà còn đẹp ở tâm hồn thuỷ chung, chung tình với Huế.
– Sông Hương, trong khoảnh khắc chùng lại của sông nước ấy, là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế.
+ Nhà văn đã rất tinh tế khi nhận ra đặc điểm riêng của sông Hương là lưu tốc rất chậm, “khiến cho sông Hương khi qua thành phố đã trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh”.
+ Đặc điểm ấy được nhà văn lí giải từ nhiều góc nhìn khác nhau:
•Từ đặc điểm địa lí tự nhiên: những chi lưu ấy, cùng với hai hòn đảo nhỏ trên sông đã làm giảm hẳn lưu tốc của dòng nước.
• Từ góc nhìn tình yêu, nhà văn nhìn thấy giữa lòng thành phố, sông Hương tỏa thành nhiều nhánh sông đào như những cánh tay mềm mại, ôm ấp lấy người tình thủy chung.
•Từ góc nhìn hoài cổ, sông Hương mang vẻ đẹp cổ thị – vẻ đẹp của trầm tích văn hóa lớp lớp đắp bồi từ quá khứ đến hiện tại, hiện hữu trong cuộc sống hôm nay qua những xóm thuyền xúm xít, lập lòe trong đêm sương những ánh lửa thuyền chài của một linh hồn mô tê xưa cũ mà không có một thành phố nào có được.
•Từ những lí lẽ của trái tim thì “điệu chảy lặng lờ”, “ngập ngừng muốn đi muốn ở” của sông Hương là do tình cảm dành riêng cho Huế, là những vấn vương của một nỗi lòng.
=> Chính điệu slow trữ tình như bản tình ca dành riêng cho Huế đã làm cho tấm chung tình của sông Hương với Huế trở nên da diết, đắm say. Hương Giang không chỉ là người tình mê đắm, thủy chung mà còn là người mẹ phù sa của một vùng văn hóa, nơi lưu giữ linh hồn của Huế.
– Như vậy, từ tâm trạng náo nức vui tươi như tìm đúng đường về, yên tâm kéo một nét thẳng xuôi dòng nhanh về Huế đến điệu chảy lặng lờ, ngập ngừng như muốn đi muốn ở, như những vấn vương của một nỗi lòng, sông Hương đã bộc lộ những nỗi niềm sâu kín nhất của một trái tim chung tình đa cảm, trở thành nàng Kiều của riêng Huế, mãi mãi thuộc về Huế.
III. Phong cách nghệ thuật mê đắm tài hoa của tác giả
– Mê đắm: viết về đối tượng với tất cả niềm đam mê, nhiệt thành, tâm huyết, bằng tất cả tình cảm, nỗi lòng rung cảm của nhà văn.
– Tài hoa: thể hiện ở việc khám phá đối tượng từ nhiều góc độ, phương diện thẩm mĩ khác nhau.
+ Lối ví von, so sánh, liên tưởng độc đáo, đầy ấn tượng, gần gũi và xác thực, nhân hóa mới mẻ, sử dụng nhuần nhuyễn cách nói của người Huế.
+ Hình ảnh chân thực đầy ấn tượng mà gợi cảm, câu văn kéo dài với nhiều ý, thanh điệu hài hòa, tiết tấu nhịp nhàng
+ Cây bút tài năng, giàu chất trí tuệ và văn hóa.
+ Kiến thức uyên bác nhiều mặt, cách viết đầy chất thơ.
+ Văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế và tài hoa.
+ Tình yêu sâu nặng và niềm tự hào về quê hương xứ sở … làm hiện lên sông Hương với vẻ đẹp vừa dữ dội, bí ẩn, sâu thẳm nhưng lại vừa dịu dàng say đắm qua cách viết thật gợi cảm bởi óc quan sát tinh tế, ngôn từ giàu hình ảnh, sắc cạnh.
VI. Đánh giá chung
– Tác phẩm nói chung, phần trích nói riêng bồi đắp cho người đọc tình yêu, niềm tự hào và sự gắn bó với quê hương, đất nước từ những gì rất gần gũi, quen thuộc, thân thương. Sông Hương hiện lên vừa tươi đẹp, thơ mộng và quyến rũ trong các sắc thái thiên nhiên, vừa sâu lắng trong các giá trị văn hóa.
– Tất cả những điều trên được kết tinh bởi tài năng xuất sắc của nhà bút ký tài hoa Hoàng Phủ Ngọc Tường.
