Tóm tắt nội dung
I. Mở bài:
Giới thiệu chung về tác giả và tác phẩm
* Tác giả
– Quê quán : huyện Quỳnh Lưu – tỉnh Nghệ An .
– Gia nhập quân đội năm 20 tuổi .
– Từ năm 32 tuổi, tác giả chuyển sang hoạt động giải trí văn nghệ và chính thức trở thành nhà văn quân đôi .
* Sự nghiệp sáng tác :
– Vị trí : Là cây bút đi tiên phong của văn học Nước Ta thời kì thay đổi .
– Phong cách thẩm mỹ và nghệ thuật :
+ Trước 1975 : Là cây bút sử thi có khuynh hướng trữ tình lãng mạn .
+ Sau 1975 ( đầu những năm 1980 ) : Chuyển sang cảm hứng thế sự với những yếu tố đạo đức và triết lí nhân sinh .
-> Trao Giải Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật và thẩm mỹ năm 2000 .
II. Thân bài: Phân tích vấn đề
1. So sánh sự trái chiều với hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và hình ảnh đấm đá bạo lực trên thuyền
* Hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa gắn liền với phát hiện thứ nhất – về cái tuyệt mĩ, tuyệt thiện :
– “ Cảnh đắt trời cho ” :
+ Hình ảnh chiếc thuyền thơ mộng, thanh thản Open giữa bầu sương mù trắng như sữa lại pha chút hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào .
+ Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im như tượng trên chiếc mui khum khum đang hướng mặt vào bờ .
-> Là bức họa diệu kỳ do vạn vật thiên nhiên, đời sống ban tặng cho con người ; là mẫu sản phẩm quý và hiếm của hóa công mà trong đời người nghệ sĩ nhiếp ảnh nào cũng khao khát được tận mắt chứng kiến .
– Cảm nhận của người nghệ sĩ :
+ Thấy rung động .
+ Thấy tâm hồn mình được thanh lọc, gột rửa .
+ Thấy niềm hạnh phúc .
* Hình ảnh bạo lựctrên thuyền gắn liền với phát hiện về đời sống của người nghệ sĩ .
+ Đằng sau cái đẹp toàn mĩ là hiện thân của cái xấu, là hiện thực trần trụi : bước ra khỏi chiếc thuyền ngư phủ đẹp như mơ là người đàn bà xấu xí trạc ngoài 40 tuổi, rỗ mặt … Đi sau người đàn bà là người đàn ông to lớn, dữ dằn, tấm sống lưng rộng và cong như sống lưng của một chiếc thuyền …
+ Đằng sau cái đẹp được gọi là toàn thiện là hiện thân của cái ác, là cảnh tượng tàn khốc, nổi bật của đấm đá bạo lực mái ấm gia đình : người đàn bà đi trước, người đàn ông lẳng lặng đi sau không nói câu nào … đùng một cái bỗng trở nên hoành tráng, mặt đỏ gay, …, dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp lên người của người đàn bà, người đàn bà đứng im không chống trả, đứa bé chạy ra …
-> Cảm nhận của nghệ sĩ Phùng : “ kinh ngạc đến thẫn thờ ”, “ mấy phút đầu cứ đứng há mồm ra mà nhìn ”, “ chết lặng ” …
=> Nhận xét :
– Nhận thức của người nghệ sĩ : Cuộc sống không hề đơn thuần, xuôi chiều mà tiềm ẩn rất nhiều nghịch lý. Cuộc sống luôn sống sót những điều tốt – xấu, thiện – ác .
– Sứ mệnh người nghệ sĩ : Đừng khi nào nhầm lẫn hiện tượng kỳ lạ và thực chất, đừng khi nào nhầm lẫn giữa hình thức vẻ bên ngoài với nội dung thực ra bên trong, đừng vội nhìn nhận sự vật, con người ở hình dáng bên ngoài mà phải khám phá thực ra bề sâu đằng sau vẻ bên ngoài ấy .
2. Liên hệ tác phẩm Hai đứa trẻ
– Giới thiệu tác giả Thạch Lam, tác phẩm Hai đứa trẻ
a. Cảnh phố huyện lúc đêm khuya và cảnh đợi tàu
* Cảnh phố huyện lúc đêm khuya
– Bóng tối ngập đầy khoảng trống .
– Cảnh phố huyện gắn liền với những khiếp người sống mòn mỏi : chị Tí, bà cụ Thi điên, …
=> Hiện thực đời sống bế tắc, quẩn quanh, tăm tối .
* Cảnh đợi tàu của hai chị em Liên
– Chờ đợi đoàn tàu, hoạt động cuối cùng của đêm.
– Đoàn tàu Open rộn ràng, vui mắt, với ánh sáng tỏa nắng rực rỡ .
– Đoàn tàu chỉ Open trong phút chốc, sau đó cả phố huyện chìm vào tăm tối .
=> Mơ ước, khát vọng đổi đời .
=> Nhận xét : Sự trái chiều giữa bóng tối và ánh sáng, giữa hiện thực đời sống tối tăm với mơ ước đổi đời .
b. Liên hệ cách nhìn hiện thực của hai tác giả
* Giống nhau .
– Có những cái nhìn đa chiều về hiện thực đời sống .
– Tấm lòng nhân đạo của tác giả .
* Khác nhau :
– Phong cách :
+ Thạch Lam nhà văn lãng mạn, cái hiện thực mơ màng, chưa sắc nét
+ Nguyễn Minh Châu nhà văn hiện thực, rõ ràng, sắc nét, chân thực hơn .
– Thời đại :
+ Thạch Lam hiện thực chìm đắm trong sự buồn tẻ, đơn độc .
+ Nguyễn Minh Châu hiện thực đêm trước thời kì thay đổi, cuộc chiến tranh đi qua, còn nhiều suy tư, trăn trở .
* Lí giải sự khác nhau :
– Quy luật của sự phát minh sáng tạo : Nhà văn không lặp lại người khác và không lặp lại chính mình .
– Hai nhà văn Nguyễn Minh Châu và Thạch Lam là những tác giả tiêu biểu vượt trội của dòng văn học khác nhau, họ có tư tưởng và quan điểm nghệ thuật và thẩm mỹ khác nhau, mỗi người đều hình thành một phong thái sáng tác riêng và họ đều chịu sự chi phối bởi thời đại .
III. Kết bài
– Mối quan hệ giữa nghệ thuật và thẩm mỹ và cuộc sống : Tồn tại những khoảng cách và xích míc, người nghệ sĩ phải có cái nhìn tổng lực .
Bài văn mẫu
Nghiên cứu và phân tích cụ thể sự đối lập giữa vẻ đẹp của hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và cảnh đấm đá bạo lực ở mái ấm gia đình hàng chài
Bài làm
Nhắc đến Nguyễn Minh Châu là ta nhắc đến một nhà văn chủ nghĩa hiện thực tiêu biểu vượt trội của nền văn học Nước Ta. Từng khoác trong mình áo lính trước những năm 1975 và cho đến khi độc lập lập lại, ông luôn mang trong mình cảm hứng thế sự về cuộc sống, về con người và những triết lí nhân sinh vô cùng thâm thúy được biểu lộ trực tiếp vào trong những truyện ngắn của mình tiêu biểu vượt trội là những truyện như “ Mảnh trăng cuối rừng ”, Bến quê ”, “ Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành ”. Đặc biệt là truyện ngắn “ Chiếc thuyền ngoài xa ” trải qua nhân vật Phùng, nhà văn đã nói lên được sự trái chiều giữa vẻ đẹp của hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và cảnh đấm đá bạo lực mái ấm gia đình hàng chài. Cùng viết về sự trái chiều nhưng với Thạch Lam trong truyện “ Hai đứa trẻ ” lại là cảnh phố huyện lúc đêm khuya và hình ảnh đoàn tàu. Mỗi nhà văn đều có cách nhìn hiện thực khác nhau nhưng đều mang lại cho người đọc cái nhìn riêng không liên quan gì đến nhau chân thực của đời sống .
Được sáng tác sau năm 1975 và được in trong tập truyện “ Bến quê ” hoàn toàn có thể nói rằng “ Chiếc thuyền ngoài xa ” là một truyện ngắn xuất sắc của Nguyễn Minh Châu khi mang đậm yếu tố tự sự, triết lí của nhà văn giữa nghệ thuật và thẩm mỹ và cuộc sống con người. Chuyện kể về nhân vật Phùng – một nhiếp ảnh gia tài hoa về chụp ảnh với tham vọng chụp được 1 tấm ảnh thật vừa lòng về tháng 7 của biển để in vào cho bộ lịch năm sau. Với ngôn từ đơn giản và giản dị xoay quanh người nghệ sĩ nhiếp ảnh với những chiêm nghiệm thâm thúy về chuyến đi thực tiễn tại mộtvùng biển của phố huyện nghèo .
Nguyễn Minh Châu đã rất tài tình khi kiến thiết xây dựng câu truyện xoay quanh sự trái chiều giữa cảnh chiếc thuyền ngoài xa với cảnh đấm đá bạo lực mái ấm gia đình hàng chài. Hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa, được cảm nhận trải qua nhân vật Phùng, chiếc thuyền hiện ra thật đẹp. “ Mũi thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào khung trời sương mù trắng như sữa pha đôi chút màu hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ ”. Hình ảnh tuyệt vời đến nỗi mà nhân vật Phùng phải thốt lên, ngỡ ngàng trước sự đơn thuần và toàn bích, mà anh phải công nhận đó như là “ một bức tranh bằng mực Tàu của một danh họa thời cổ ”. Đứng trước vẻ đẹp, Phùng dường như bồn chồn nhưng với trái tim và khối óc của một người nghệ sĩ anh nhanh tay “ bấm liên thanh mộthồi ” thu vào chiếc máy ảnh Pratica của mình cái đẹp “ tuyệt đỉnh công phu của ngoại cảnh ” mà khó nghệ sĩ nào hoàn toàn có thể thuận tiện chớp lấy được .
Chụp hết 1/4 cuốn phim, anh sung sướng đến nỗi thấy có cái như thắt lại trong tim. Anh cảm nhận tâm hồn mình trở nên khác lạ, cảm xúc như được mày mò, gột rửa trước vẻ đẹp của bức tranh toàn bích, hoàn mỹ. Đứng trước cái đẹp người nghệ sĩ như chết lặng, chỉ biết thán phục và trầm trồ trước vẻ đẹp. Nắm được vẻ đẹp có 1 không 2 như vậy, Phùng khẳng định chắc chắn, chắc như đinh bức tranh ấy sẽ được Open rất nhiều nơi đặc biệt quan trọng là những mái ấm gia đình sành nghệ thuật và thẩm mỹ .
Hình ảnh “ chiếc thuyền ngoài xa ” đã hóa thân thành một tác phẩm để mọi người nhìn ngắm, từ đường nét bố cục tổng quan đến sắc tố tổng thể đều đạt đến độ tuyệt vời và hoàn hảo nhất. Một vẻ đẹp hiếm có khó tìm, nhưng Phùng đã bắt trọn được nó, cái cảm xúc từng trải khiến anh cảm thấy mãn nguyện trong chuyến đi trong thực tiễn lần này. Có thể nói rằng hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa chính là hình ảnh ẩn dụ cho đỉnh điểm của thẩm mỹ và nghệ thuật, cho cái đẹp mà bất kể người nghệ sĩ nào cũng muốn hướng tới. Chiếc thuyền ngoài xa còn là hình tượng cho cảm hứng người nghệ sĩ, sự hoàn thành xong của tâm hồn con người khi đứng trước vẻ đẹp .
Nếu cảnh đẹp bao nhiêu khi chiếc thuyền lúc ẩn lúc hiện vào trong sương sớm thì cảnh chiếc thuyền cập bến lại là cảnh nghiệt ngã bấy nhiêu khi từ trong chiếc thuyền ấy hình ảnh một người đàn bà hàng chài bước ra với “ khuân mặt rỗ chằng chịt, stress sau mộtđêm trắng thức kéo lưới, nửa thân dưới thì ướt sũng ”. Người đàn ông thì theo sau, mắt thì như dán vào tấm sống lưng áo bạc phếch của người đàn bà. Cảnh đấm đá bạo lực mái ấm gia đình lên cao trào khi nhân vật chính là Phùng chứng kiến người đàn ông rút thắt lưng da của lính Ngụy thời xưa quật tới tấp vào người phụ nữ, hắn vừa đánh vừa nghiến răng và chửi rủa người đàn bà hàng chài : “ mày chết đi cho ông nhờ, chúng mày chết hết đi cho ông nhờ ”. Thằng bé Phác thấy mẹ bị đánh thế, nó chạy tới xô ngã người đàn ông nhưng cũng bị người đàn ông tát cho hai cái, người đàn bà chỉ biết khóc rồi lại quay lại thuyền .
Câu chuyện đấm đá bạo lực ấy vẫn liên tục diễn ra, cứ “ ba ngày mộttrận nhẹ năm ngày mộttrận nặng ”, người đàn bà hàng chài cũng vì mười đứa con mà nhịn nhục trước đòn roi gian ác, vũ phu của người chồng. Âu cũng vì miếng cơm manh áo, chiếc thuyền là nơi sống, là kế sinh nhai duy nhất của một mái ấm gia đình, chiếc thuyền ấy cần một người đàn ông chống lại phong ta bão táp, những người con cần mộtngười cha cũng vì thếmà người phụ nữ tội nghiệp ấy cũng phải cúi đầu mà nói với Phùng và Đẩu trong buổi gặp mặt của TANDTC, nghe mà xót lòng : “ thưa quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được đừng bắt con bỏ nó ” .
Khung cảnh đấm đá bạo lực mái ấm gia đình ẩn dụ cho cuộc sống số phận, những éo le, nghịch lí trong xã hội. Những số phận con người khổ cực, không biết khi nào thoát khỏi kiếp nghèo, đông con. Khó khăn cứ mãi quẩn quanh với họ. Bạo lực mái ấm gia đình và những trận đòi roi biết khi nào mới chấm hết .
Sự trái chiều giữa hình ảnh chiếc thuyền và cảnh đấm đá bạo lực mái ấm gia đình. Với những diễn biến này mở ra hai sự trái chiều trọn vẹn trái ngược nhau. Chiếc thuyền khi ngoài xa mang ý nghĩa cho mộtvẻ đẹp hoàn mĩ của mộtbức ảnh, khi lại gần đó là mộtcảnh hiện thực đau thương và nghiệt ngã của số phận con người .
Hình tượng chiếc thuyền ngoài xa là một dụng ý nghệ thuật và thẩm mỹ của nhà văn Nguyễn Minh Châu khi gửi gắm qua sự trái chiều này. Cuộc đời sinh ra cái đẹp, sinh ra thẩm mỹ và nghệ thuật nhưng không phải khi nào cũng là thẩm mỹ và nghệ thuật, nghệ thuật và thẩm mỹ phải gắn liền với đời sống. Người nghệ sĩ không chỉ là người đảm nhiệm được vẻ đẹp, chiêm ngưỡng và thưởng thức chớp lấy được thẩm mỹ và nghệ thuật mà còn là người phải đi sâu vào trong thực tiễn, hiểu và đồng cảm với số phận con người .
Bằng sự kĩ năng và tấm lòng nhân đạo, nhà văn Nguyễn Minh Châu đã thiết kế xây dựng một trường hợp truyện nhận thức, trải qua nhân vật Phùng để gửi gắm triết lí nhân sinh, mối quan hệ giữa người nghệ sĩ và cái đẹp và cuộc sống. Nhân vật Phùng chính là hiện thân của nhà văn, cảm hứng nhân đạo sau năm 1975. Lối viết truyện tự sự, mang chính trần thuật cao, hình ảnh truyện trái chiều, chi tiết cụ thể ẩn dụ nhiều ẩn ý sâu xa. Ngôn ngữ truyện đơn giản và giản dị, diễn biến truyện mê hoặc .
Cùng lối đi viết về hiện thực xã hội và cùng viết cảnh trái chiều giữa những cụ thể trong truyện ngắn, nhà văn Thạch Lam lại tinh xảo nhẹ nhàng khi viết về cảnh trái chiều của phố huyện nghèo lúc về khuya và hình ảnh đoàn tàu để gửi gắm triết lí của mình trong tác phẩm “ Hai đứa trẻ ” .
Được sáng tác vào những năm sớm của 1938, in trong tập : “ Nắng trong vườn ”, được viết theo lối truyện xúc cảm, không diễn biến, nhà văn Thạch Lam đã nêu lên sự trái chiều của hai hình ảnh của phần cuối truyện ngắn .
Hình ảnh phố huyện nghèo lúc về khuya, đêm hôm nhập nhoạng với mẹ con chị Tý với hàng nước nhỏ bé, ngày chị đi mò cua bắt ốc, tối lại dọn hàng nước chè, lời lãi cũng chả được mấy. Gia đình bác Xẩm thì ngủ gục từ khi nào, gánh phở bác Siêu cũng ế khách, nó là một món quà xa xỉ mà chị em Liên chỉ dám mơ tới. Cuộc sống đơn điệu nhàm chán, cứ lặp đi lặp lại trong cái phố huyện nhỏ bé. Chừng ấy con người luôn mong ước cuộc sống mình sẽ có cái gì tươi tắn hơn. Phố huyện nghèo tù túng chật hẹp, đời sống bấp bênh và số phận con người không biết đi đâu về đâu .
Đối lập với cảnh tù túng chật hẹp của phố huyện nghèo là hình ảnh tươi mới của chuyến tàu đêm ở đầu cuối. Một quốc tế khác khi đoàn tàu tới, mang theo thứ ánh sáng thật khác lạ soi sáng cho cả mộtphố huyện nghèo leo lắt. Âm thanh tiếng còi rít làm phố huyện huyên náo hẳn lên, xóa tan khoảng trống yên bình, buồn tẻ. Đoàn tàu trở thành thói quen của người phố huyện khi một ngày tàn đã kết thúc .
Với Liên, chuyến tàu đêm muộn là tham vọng kí ức của em khi nhớ về TP.HN, Thành Phố Hà Nội vui tươi huyên áo và cũng tràn ngập ánh sáng nhiều chuyến tàu này. Thứ ánh sáng kì diệu khác hẳn ngọn đèn của em, của chị Tý và ánh đèn của bác Phở Siêu .
Bằng giọng văn nhẹ nhàng, tinh xảo, tả ít mà gợi nhiều. Làm người đọc xúc động trước những cụ thể, số phận con người. Những tham vọng bình dị của những con người nhỏ bé vừa mang quá khứ buồn vừa hướng tới tương lai tốt đẹp hơn .
Sự giống nhau của hai chi tiết cụ thể trái chiều của nhà văn Nguyễn Minh Châu và nhà văn Thạch Lam đều là hình ảnh có thực trong đời sống. Hình ảnh được nhà văn lựa chọn đem vào tác phẩm với những tầng nghĩa thâm thúy. Họ cùng gặp nhau trong sự phản ánh đời sống. Nhà văn Thạch Lam, hiện thực là phố huyện nghèo xơ xác với kiếp người không biết đi về đâu, họ sống không biết hy vọng vào ngày mai vào tương lai, nếu có cũng chỉ là sự hào nhoáng, mơ hồ bên ngoài. Khi đoàn tàu đi xa thì chỉ còn tiếng chó cắn, phố huyện vào đêm khuya, vẫn là thứ ánh sáng mờ nhạt của mẹ con chị Tý sẵn sàng chuẩn bị dọn hàng, mái ấm gia đình bác Xẩm ngủ gục tự khi nào. Bóng tối, lại ngập tràn vào mắt Liên .
Với Nguyễn Minh Châu hiện thực đó là cảnh đấm đá bạo lực mái ấm gia đình, là đời sống bấp bênh của người dân hàng chài nghèo, để khi nhìn vào tấm ảnh được chọn làm bộ lịch cuối năm ấy, Phùng không thôi được sự ám ảnh của bức tranh với hình ảnh người phụ nữ với tấm áo bạc phếch bước ra từ chiếc thuyền hàng chài .
Sự gặp gỡ giá trị hiện thực của hai nhà văn khác nhau đã chứng tỏ mộtquy luật của văn học, “ văn học phải gắn liền với cuộc sống ” và con người hãy không ngừng mơ ước, cố gắng nỗ lực, quan trọng phải có cái nhìn đa diện, nhiều chiều .
Mặc dù sáng tác khác nhau vào những năm của trong lịch sử dân tộc nhưng cả Thạch Lam và Nguyễn Minh Châu đều đã đem đến cho người đọc hiểu rõ về sự trái chiều của những cụ thể trong truyện. Từ đó ta thấy được mối quan hệ của của văn học và đời sống. Một tác phẩm hay không chỉ là mộttác phẩm mang giá trị nhân đạo của tác giả mà nó còn phải phản ánh được hiện thực của cuộc sống .
