I/ MỞ BÀI
Thạch Lam là một trong gương mặt tiêu biểu của nền văn xuôi hiện đại Việt Nam. Những sáng tác của Thạch Lam ghi lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc với phong cách viết nhẹ nhàng, trong sáng, thường đi sâu khai thác thế giới tâm hồn, tình cảm mong manh, mơ hồ của con người. Nhắc tới sự nghiệp sáng tác của ông, người ta không thể không nói tới tác phẩm “Gió lạnh đầu mùa”. Đây là một truyện ngắn hay và đặc sắc. Trong truyện, nhà văn đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật Sơn – một cậu bé giàu tình cảm, giàu tình yêu thương con người.
II/ THÂN BÀI
1/ Khái quát chung
“Gió lạnh đầu mùa” là truyện ngắn xuất sắc không chỉ của riêng nhà văn Thạch Lam mà còn là của nền văn học Việt Nam hiện đại. Truyện được in trong tập truyện ngắn cùng tên , xuất bản năm 1937. Với lối kể chuyện tự nhiên, sinh động, gần gũi, nhà văn Thạch Lam đã tái hiện một bức tranh sinh hoạt của một gia đình
nhỏ và những người xung quanh khi cái gió lạnh đầu đông tràn về. Từ đó, làm nổi bật lên tình yêu thương con người – một biểu hiện nhân văn vô cùng cao cả.
2/ Cảm nhận những đặc điểm, tính cách của nhân vật
a/ Hoàn cảnh, xuất thân của nhân vật
Ngay từ những dòng đầu của thiên truyện, người đọc đã nhận ra Sơn là cậu bé được sinh ra trong một gia đình khá giả, được các thành viên rất mực yêu thương. Sơn tỉnh dậy khi mà mọi người trong nhà, chị và mẹ đã trở dậy từ lâu đang ngồi quạt hoả lò để pha nước chè uống. Ngoài sân, cái lạnh đầu đông đã hiện rõ qua những làn gió thổi xào xạc, Sơn vơ vội cái chăn trùm lên đầu rồi gọi chị. Mọi người trong gia đình đều đã mặc áo ấm, Sơn được mẹ mặc cho một chiếc áo dạ chỉ đỏ lẫn áo vệ sinh, ngoài lại mặc phủ một chiếc áo vải thâm. Qua một vài chi tiết nhỏ nhưng cũng đủ cho ta thấy Sơn là cậu bé có điều kiện sống rất sung túc, được chiều chuộng, nâng niu.
b/ Những đặc điểm, tính cách nổi bật của nhân vật
Hoàn cảnh sống của Sơn cũng đã góp phần làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn Sơn đó là tình yêu thương dành cho mọi người, đặc biệt là cho những đứa trẻ nghèo khổ. Tuy sống trong cảnh đủ đầy, gia đình khá giả, được chiều chuộng, được yêu thương nhưng Sơn không hề tỏ ra kiêu ngạo, xa cách. Điều này được thể hiện trước hết trong tình cảm của Sơn dành cho người em gái đã mất – em Duyên. Khi mọi người nhắc tới Duyên (em gái xấu số của Sơn đã mất năm lên 4 tuổi) và vú già với lấy cái áo bông cũ của em Duyên, lật đi lật lại, tay mân mê đường chỉ , Sơn cũng cảm thấy nhớ em, cảm động và thương em quá. Cậu xúc động khi thấy mẹ hơi rơm rớm nước mắt. Những suy nghĩ, những cảm xúc ấy cho ta thấy Sơn là cậu bé nhạy cảm và rất giàu lòng yêu thương.
Phẩm chất đáng quý đó của Sơn còn được thể hiện trong cách Sơn cư xử với những đứa trẻ con nghèo ở khu chợ gần nhà Sơn. Khác với các anh chị em họ của Sơn thường xa lánh, coi thường những đứa trẻ, Sơn lại luôn gần gũi và quan tâm chúng. Nhìn thấy thằng Cúc, thằng Xuân, con Tý, con Túc – những đứa trẻ nghèo khổ vẫn phải mặc những bộ quần áo nâu bạc đã rách vá nhiều chỗ ngay trong ngày đông rét mướt, Sơn thấy động lòng thương. Những suy nghĩ của Sơn đã nói lên rằng Sơn là cậu bé có tấm lòng nhân hậu, biết đồng cảm với những nỗi bất hạnh của người khác.
Đặc biệt là trong cách Sơn dành sự quan tâm cho bé Hiên. Thấy Hiên đứng co ro bên cột quán, trong gió lạnh, chỉ mặc mỗi chiếc áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay, Sơn thấy thương xót. Sơn nhớ ra là mẹ bé Hiên rất nghèo, ngày đi mò cua bắt ốc cũng chẳng đủ ăn, lấy đâu ra tiền mà mua cho con tấm áo. Rồi Sơn nhớ đến em Duyên ngày trước vẫn cùng chơi với Hiên ở vườn nhà. Một ý nghĩ thoáng qua trong đầu Sơn – mang chiếc áo bông đã cũ của em Duyên cho Hiên mặc. Nghĩ là làm, Sơn đã bàn bạc với chị Lan và được chị đồng tình ủng hộ. Trong lúc chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo, Sơn đứng yên lặng đợi chờ và tự nhiên trong lòng thấy “ấm áp, vui vui”. Niềm vui ấy xuất phát từ tình yêu thương chân thành của Sơn khi biết được rằng bé Hiên sẽ bớt đi phần nào giá lạnh.
3/ Đánh giá về nghệ thuật xây dựng nhân vật của nhà văn và ý nghĩa của hình tượng nhân vật.
Nhà văn đã xây dựng thành công nhật vật Sơn qua ngôn ngữ, cử chỉ, việc làm và suy nghĩ. Nhờ đó mà hình ảnh cậu bé Sơn hiện lên rất chân thực, sinh động, gần gũi với phẩm chất đáng quý đó là lòng yêu thương người chân thành, sâu sắc. Nhân vật Sơn đã góp phần làm nổi bật chủ đề, tư tưởng của tác phẩm: ca ngợi tình yêu thương, sự sẻ chia, đoàn kết giữa người với người. Qua nhân vật Sơn, người đọc cũng nhận ra những bài học sâu sắc về cách ứng xử, sự quan tâm dành cho những người nghèo khổ, bất hạnh.
III/ KẾT BÀI
Có thể thấy, Sơn trong “Gió lạnh đầu mùa” của nhà văn Thạch Lam là một câu bé rất đáng yêu, đáng mến với tình yêu thương và lòng nhân ái mà cậu dành cho người khác. Nhân vật Sơn đã để lại trong mỗi chúng ta sự rung động sâu xa và bài học nhân sinh cao đẹp. Với những thành công trong cách kể chuyện cũng như nội dung, tư tưởng, truyện ngắn “Gió lạnh đầu mùa” chắc chắn sẽ còn in đậm mãi trong trái tim bạn đọc và tên tuổi của nhà văn Thạch Lam cũng sẽ sáng mãi với thời gian.
