Mở bài
Lê Minh Khuê là nhà văn có sở trường về truyện ngắn với ngòi bút miêu tả tâm lí tinh tế, sắc sảo, đặc biệt là tâm lý nhân vật phụ nữ. Những tác phẩm của Lê Minh Khuê đều viết về cuộc sống chiến đấu của nữ thanh niên xung phong và bộ đội trên tuyến đường Trường Sơn. Một trong những tác phẩm của Lê Minh Khuê để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc là truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” truyện viết năm 1971 lúc cuộc chiến kháng chiến chống Mỹ đang diễn ra ác liệt, truyện viết về ba cô gái tổ trinh sát mặt đường, nổi bật nhất là hình ảnh nhân vật Phương Định với tâm hồn trong sáng, lạc quan, hồn nhiên và dũng cảm trong cuộc sống đầy gian khổ.
Thân bài
Hoàn cảnh sống và chiến đấu
Phương Định, Nho và chị Thao là một tổ trinh sát mặt đường. Cô cùng đồng đội ở trong một cái hang dưới chân cao điểm giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Nơi tập trung nhất bom đạn sự nguy hiểm và ác liệt. Công việc của cô và đồng đội đặc biệt nguy hiểm: “chạy trên cao điểm cả ban ngày, phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay địch, sau mỗi trận bom phải lao ra trọng điểm để đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm những quả bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom đó là công việc phải mạo hiểm với cái chết, đòi hỏi sự dũng cảm và bình tĩnh hết sức.
Đặc điểm
Vẻ đẹp tâm hồn
Mặc dù sống ở một nơi khói lửa, bom đạn khốc liệt của chiến tranh, làm công việc nguy hiểm như vậy nhưng không định vẫn gợi lên vẻ đẹp tâm hồn trong sáng. Vẻ đẹp đầu tiên người đọc cảm thấy ở những thanh niên này là sự nhạy cảm và mơ mộng. Phương Định là cô gái Hà Nội còn rất trẻ vào chiến trường đã được ba năm. Cô từng có một thời học sinh thật hồn nhiên vô tư bên người mẹ, một căn buồng nhỏ ở thành phố yên tĩnh trước chiến tranh. Những kỷ niệm ấy luôn sống lại ngay trong chiến trường dữ dội, chỉ một cơn mưa đá vụt qua, sau trận phá bom đầy nguy hiểm đã làm thức dậy trong cô bao kỷ niệm. Cô nhớ về người mẹ, cái cửa sổ căn nhà: “Tôi nhớ một cái gì đấy,hình như là mẹ tôi, cái cửa sổ hoặc là những ngôi sao to trên bầu trời thành phố”, cơn mưa đá bất ngờ đã làm thức dậy những kỉ niệm về thành phố gia đình, về tuổi thơ thanh bình của cô. Những kỷ niệm ấy vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát trong tâm hồn cô trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến tranh.
*.Vào chiến trường đã được ba năm đã quen với thử thách và nguy hiểm, giáp mặt hàng ngày với cái chết nhưng Phương Định không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng và những ước mơ về tương lai Phương Định vẫn là cô gái hồn nhiên hay mơ mộng và thích hát. Cô đêm cả niềm say mê ca hát và chiến trường khốc liệt: “Tôi mê hát thường cứ thuộc một điệu nào rồi bịa ra lời bài hát”, “ Tôi thích hát những bài hát hành khúc bộ đội, hay hát trên những ngả đường mặt trận…”, “ thích ngồi bó gối mơ mộng và hát”. Dưới cơn mưa đá cô vui thích cuống cuồng, say sưa, tận hưởng cơn mưa đá một cách hồn nhiên, thích thú như chưa từng nghe thấy bom rơi, đạn nổ “Tôi chạy vào bỏ trên bàn tay đang xòe ra của Nho mấy viên đá nhỏ. Lại chạy ra thích thú cuống cuồng”. Đó chính là sự hồn nhiên, trong sáng, đáng yêu của nhân vật Phương Định.
Ở Phương Định còn có nét điệu đà, hồn nhiên, duyên dáng của một cô gái mới lớn. Phương Định nhạy cảm và quan tâm đến hình thức của mình cô tự đánh giá: “Nói một cách khiêm tốn tôi cũng là một cô gái khá với hai bím tóc dày tương đối mềm, một cái cổ cao kiêu hãnh như đài hoa loa kèn, còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo cô có cái nhìn sao mà xa xăm!”. Cô mang một vẻ đẹp nữ tính và có chiều sâu. Chính vì thế cô thích ngắm mình trong gương, cô biết mình được nhiều người để ý, nhất là các anh lính để ý và có thiện cảm điều đó làm cho cô vui và tự hào. Nhưng cô chưa dành tình cảm cho ai. Nhạy cảm nhưng cô không bộc lộ tình cảm của mình mà tỏ ra kín đáo giữa đám đông như kiêu kỳ: “Tôi không săn sóc vồn vã khi bọn con gái xúm lại nhau đối đáp với một anh bộ đội nói giỏi nào đấy, tôi thường đứng ra khoanh tay trước ngực nhìn đi nơi khác, môi mím chặt. Chính sự kín đáo ấy lại tạo ra sức hút tự nhiên khiến các anh lính trẻ phải tìm đến làm quen qua những lá thư.
Cũng giống như hai người đồng chí đồng đội, Phương Định yêu mến những người trong tổ và cả đơn vị mình, cô hiểu được sở thích của Nho, đó là Nho thích ăn kẹo khi tắm dưới suối lên. Với chị Thao, Phương Định rất hiểu chị, hiểu nỗi lo lắng của chị, hiểu từng sở thích của chị “chị thích thêu thùa, thích tỉa lông mày”, Phương Định hiểu rằng trong công việc chị rất kiên định, táo bạo. Nhưng trong đời thường chị lại rất sợ máu và vắt. Phương Định luôn khâm phục và nghe lời chị, cô lo lắng và sốt ruột khi Nho và chị Thao đi Trinh Sát chưa về. Khi Nho bị thương Phương Định đã chăm sóc Nho chu đáo như chăm sóc một đứa em, rửa vết thương băng bó sức vết thương, pha sữa cho Nho, đặc biệt cô dành tình yêu và cảm phục cho tất cả những chiến sĩ cô đã có mặt trên trọng điểm, trên con đường ra mặt trận: “Thực tình trong suy nghĩ của tôi những người đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục có một ngôi sao trên mũ” . Chính những tình cảm đó đã khiến cô làm công việc có tinh thần, trách nhiệm hơn, bình tĩnh hơn, đồng thời cũng làm cho người đọc xúc động hơn.
Phẩm chất anh hùng
Mặc dù là một cô gái trẻ, mơ mộng, nữ tính nhưng Phương Định lại là một cô gái có phẩm chất anh hùng. Là một nữ sinh Phương Định xung phong ra mặt trận cùng thế hệ của mình “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” để giành độc lập cho tổ quốc. Phương Định là người có tinh thần trách nhiệm cao với công việc. Cô nhận nhiệm vụ phá bom đầy nguy hiểm như một việc làm quen thuộc hàng ngày, khi nói về công việc của mình gọn gàng, nhẹ nhàng như không; “ Công việc của chúng tôi là ngồi đấy khi có bom nổ thì chạy lên” , cô nghĩ về công việc của mình quá giản dị như một thứ riêng: “Có ở đâu như thế này không, đất bốc khói, không khí bàng hoàng máy bay đang ầm ĩ xa dần.
Đặc biệt trong cảnh phá bom, Phương định còn thể hiện lên là một cô gái dũng cảm, gan dạ bình tĩnh, tự tin và rất tự trọng. Bởi đó là những bản chất của cô, mặc dù đã quen với công việc phá bom đầy nguy hiểm, thậm chí một ngày phải đến 5 quả bom nhưng mỗi lần vẫn là một thử thách và kiên với thần kinh cho đến từng cảm giác. Lúc đến gần quả bom: “ Trong không khí vắng lặng đến phât sợ “. Nhưng rồi một cảm giác đến với cô làm cô không sợ nữa, “Cảm giác ánh mắt của các chiến sĩ đang dõi theo mình, tôi không sợ nữa, tôi sẽ không đi khom, các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng bước tới”. Lòng dũng cảm của cô như được kích thích bởi sự tự trọng. Ở trên quả bom kề sát với cái chết im lìm và bất ngờ từng cảm giác của con người như cũng trở nên sắc nhọn hơn: “Thỉnh thoảng lưỡi xẻng lại chạm vào quả bom. Một tiếng động sắp đến gai người, cứa vào da thịt tôi, tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm”. Chính vì thế cô tự động viên mình nhanh lên một tí ! vỏ quả bom nóng một dấu hiệu chẳng lành lòng dũng cảm và sự bình tĩnh khiến cô hành động thật mau lẹ và chính xác: “Tôi cẩn thận bỏ gói thuốc mìn vào cái lỗ đã đào, châm ngòi. Dây min dài, cong, mềm. Tôi khỏa lấp rồi chạy đến chỗ ẩn nấp của mình” và tiếp tục đó là cảm giác căng thẳng chờ đợi tiếng nổ của quả bom “Tôi lép mình vào bức tường nhìn đồng hồ tim tôi cũng đập không rõ. Dường như vật duy nhất khiến tôi bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc đồng hồ” . Khi nguy hiểm kể bên cô, cô có nghĩ đến cái chết, nhưng điều ấy chỉ thoảng qua rất mờ nhạt cụ thể: “ Tôi nghĩ tới cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể… lần 2” chính suy nghĩ đó khiến cô đứng vững hơn. Như vậy sự khốc liệt của chiến tranh đã tôi luyện tâm hồn vốn nhạy cảm, mơ mộng thành một bản lĩnh dũng cảm, gan dạ. Qua dòng suy nghĩ của Phương Định người đọc không chỉ thấy được sự tỏa sáng của phẩm chất anh hùng mà còn hình dung được thế giới nội tâm phong phú của cô.
Đánh giá:
Phương Định cũng như Nho và chị Thao là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mỹ cứu nước. Phương vịnh tiêu biểu cho hàng bạn thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn chiến đấu hi sinh quên mình, giữ gìn mạch máu giao thông từ hậu Phương lớn miền Bắc và tiền tuyến lớn Miền Nam. Cô cùng với những anh giải phóng quân, những anh lái xe, những nữ thanh niên xung phong khác và nhân dân anh hùng làm nên huyền thoại đại thắng mùa xuân năm 1975 giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.
Kết bài
Truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” được trần thuật ở ngôi thứ nhất. người kể chuyện cũng là nhân vật chính đã tạo ra một điểm nhìn phù hợp để miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế. Ngòi bút của Lê Minh Khuê đã miêu tả chân thực, sinh động tâm lí nhân vật, làm hiện lên thế giới nội tâm phong phú nhưng trong sáng, không phức tạp. Nhân vật Phương Định hiện lên là một cô gái có tâm hồn trong sáng, mơ mộng đẩy dũng cảm. Chúng ta luôn tự hào về những chiến sĩ những thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn như Phương Định và đồng đội của cô. Chúng ta cần yêu mến, tự hào về họ bao nhiêu, thế hệ trẻ chúng ta cần phải kế thừa phát huy truyền thống cách mạng của cha anh.
