I/ Mở bài: giới thiệu tác giả, tác phẩm, vấn đề nghị luận
– Nam Cao là nhà văn tiêu biểu của nền văn xuôi hiện đại Việt Nam cả hai giai đoạn trước và sau cách mạng tháng Tám. Ông là một nhà văn có quan điểm nghệ thuật tiến bộ , có tấm lòng đôn hậu, chan chứa tình thương , gắn bó sâu nặng với quê hương và những người nông dân nghèo khổ.
– Đặc biệt, đến với truyện ngắn “Chí Phèo” – một trong những tác phẩm viết về người nông dân trước cách mạng của Nam Cao, người đọc không thể không cảm thông và xót xa, đau đớn trước bi kịch trong cuộc đời của nhân vật Chí Phèo bị chế độ thực dân phong kiến đẩy vào con đường tha hóa.
II/ Thân bài
1/ Trước hết, Chí Phèo từ một người nông dân hiền lành, lương thiện trở thành kẻ lưu manh.
a/ Trước khi bị bắt đi ở tù
– Chí là một nông dân nghèo khổ, lương thiện như bao nông dân khác. Hắn nguyên là một đứa trẻ mồ côi, được người dân làng Vũ Đại đem về nuôi nấng, cưu mang, đùm bọc. Năm hai mươi tuổi, Chí làm canh điền cho nhà Lí Kiến: hắn khỏe mạnh, “hiền như đất” và thậm chí còn nhút nhát.
– Chí có mơ ước giản dị và lương thiện giống như trăm ngàn người dân khác : có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải . Chúng lại bỏ một con lợn nuôi để làm vốn liếng, khá giả thì mua dăm bà sào ruộng làm.
– Chí còn là người biết tự trọng. Vì có lòng tự trọng nên anh nông dân 20 tuổi ấy đã biết nhục khi bà ba Bá Kiến sai làm những việc không chính đáng. Để rồi, chỉ vì một cơn ghen của Bá Kiến mà Chí Phèo phải vào tù.
b/ Sau khi ra tù
– Chí trở về làng sau 7,8 năm ở nhà tù thực dân. Cái nhà tù tàn bạo ấy đã biến Chí từ một anh nông dân hiền lành, lương thiện trở thành một kẻ lưu manh, biến dạng cả nhân hình lẫn nhân tính.
+ Về nhân hình: Chí mang dáng hình của một thằng lưu manh với “cái đầu cạo trọc lóc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen và rất cơng cơng, hai măt gườm gườm trông gớm chết,… cái ngực phanh đầy những nét chạm chổ rồng phượng với một ông tướng cầm chùy…”, hắn mặc chiếc quần nái đơn với cái áo tây vàng,….
+ Về nhân tính: Chí không còn “hiền như đất” nữa mà trở nên hung hăng và liều lĩnh. Hành động và lời nói của hắn là hành động và lời nói của một tên đầu bò chính cống, “Hắn về hôm trước, hôm sau đã thấy ngồi uống rượu với thịt chó suốt từ trưa đến xế chiều”, rồi “say khướt, hắn xách vỏ chai đến nhà tận cổng nhà Bá Kiến, gọi cả tên tục ra mà chửi”. Hắn vừa rạch mặt, vừa ăn vạ, liều lĩnh chửi bới . Cứ vậy, Chí chìm ngập trong những cơn say : ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say, thức dậy vẫn còn say. Cuộc đời của Chí là những cơn say dài vô tận.
2/ Không dừng lại ở đó, Chí cứ trượt dài trên tội ác để rồi từ một thằng lưu manh, Chí trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại.
– Sau lần ăn vạ thứ hai ở nhà Bá Kiến, Chí đã bị tên địa chủ ác bá ấy lừa lọc biến thành tay sai. Chí lại tiếp tục triền miên trong những cơn say dài vô tận. Và khi say, hắn làm bất cứ những gì người ta sai hắn làm : “Hắn đã phá đi bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu cảnh yên vui , đạp đổ biết bao nhiêu hạnh phúc , làm chảy máu và nước mắt của biết bao nhiêu người lương thiện” để rồi, hắn trở thành con quỷ dữ trong con mắt và suy nghĩ của người dân làng Vũ Đại từ lúc nào không hay.
– Cái mặt của Chí không còn là mặt người, nó là mặt của một con vật lạ , cái mặt vàng vàng mà muốn xạm màu do, nó vằn dọc vằn ngang không thứ tự, không biết bao nhiêu là sẹo của bao nhiêu lần ăn vạ kêu làng,…
III/ Kết bài
– Tóm lại, nhân vật Chí Phèo mang tính điển hình cho những người cố nông bị lưu manh hóa.
– Qua sự tha hóa của Chí Phèo, Nam Cao đã khẳng định một sự thật đau đớn ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám: đó là hiện tượng người nông dân lương thiện bị xã hội phi nhân tính chà đạp về tinh thần và thể xác, cướp đi cả nhân tính lẫn hình hài.
– Từ đó, nhà văn gián tiếp tố cáo các thế lực thống trị thực dân phong kiến đã gây bao tội ác đối với nhân dân ta.
